Ákvörðun Hæstaréttar

1. Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. laga nr. 50/2016 um dómstóla standa að ákvörðun þessari hæstaréttardómararnir Ása Ólafsdóttir, Björg Thorarensen og Skúli Magnússon.

2. Með beiðni 28. apríl 2025 leitar A leyfis Hæstaréttar, á grundvelli 1. mgr. 176. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, til að áfrýja dómi Landsréttar 3. apríl sama ár í máli nr. 513/2023: A gegn B. Gagnaðili leggst gegn beiðninni.

3. Í málinu greinir leyfisbeiðanda og gagnaðila á um túlkun og gildi ákvæðis í samkomulagi um fjárskipti 7. maí 2019 vegna slita á sambúð þeirra. Leyfisbeiðandi hefur gert kröfu um að tiltekið félag komi í hennar hlut. Þá telur leyfisbeiðandi að víkja eigi til hliðar á grundvelli 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga ákvæðum fjárskiptasamnings um að hlutir í tveimur nafngreindum félögum skuli koma í hlut gagnaðila.

4. Með héraðsdómi var gagnaðili sýknaður af kröfum leyfisbeiðanda. Í dómi Landsréttar kom meðal annars fram að efni samkomulags aðila gæfi ekki til kynna að eignarráð tiltekinna verðmæta hefðu átt að færast frá gagnaðila til leyfisbeiðanda. Sú ályktun styddist meðal annars við það að gagnaðili skyldi fá í sinn hlut félög í sinni eigu. Lagði rétturinn til grundvallar að við umfjöllun um vitneskju málsaðila og verðmæti eigna yrði að miða við dagsetningu samkomulagsins. Hvorki samkomulagið né önnur gögn málsins þóttu styðja þá staðhæfingu leyfisbeiðanda að með því hefði verið stefnt að jafnri skiptingu heildarverðmæta þeirra í milli. Ekki lægju fyrir upplýsingar um heildarverðmæti eigna og skulda leyfisbeiðanda og gagnaðila 7. maí 2019 þótt matsgerðir lægju fyrir um verðmæti einstakra félaga. Væru matsgerðirnar lagðar til grundvallar mætti þó slá því föstu að verðmæti hreinnar eignar sem kom í hlut leyfisbeiðanda á samningsdegi hefði verið þó nokkuð lægra en þau verðmæti sem gagnaðili fékk í sinn hlut. Sá munur á verðmæti heildareigna málsaðila að þessu leyti gæti þó ekki ráðið úrslitum um gildi samkomulagsins. Landsréttur rakti sjónarmið um skýringu 2. mgr. 36. gr. laga nr. 7/1936 og komst að þeirri niðurstöðu að ekki væru efni til að líta svo á að skilyrðum 1. mgr. sömu greinar væri fullnægt svo verða mætti við kröfum leyfisbeiðanda. Var hinn áfrýjaði dómur því staðfestur um sýknu gagnaðila af kröfum leyfisbeiðanda.

5. Leyfisbeiðandi byggir á því að málið sé fordæmisgefandi um réttarstöðu sambúðarfólks við slit á óvígðri sambúð og varði sérstaklega mikilvæga hagsmuni hennar. Á grundvelli matsgerðar og yfirmatsgerðar þar sem mat var lagt á verðmæti félaga í eigu aðila liggi fyrir að leyfisbeiðandi hafi fengið minna en 15% heildareigna aðila í sinn hlut við skiptin. Þá nemi kröfur í málinu mun hærri fjárhæðum en heildareignir hennar séu í dag. Í ljósi fjárhagslegrar samstöðu aðila sé ósanngjarnt að í hlut gagnaðila komi eignir sem séu margfalt meira virði en þær eignir sem komu í hennar hlut. Því séu fyrir hendi skilyrði til að víkja til hliðar ákvæðum samkomulags aðila á grundvelli 36. gr. laga nr. 7/1936 vegna þeirra félaga sem reyndust mun verðmætari en leyfisbeiðandi vissi eða mátti vita um að kæmu að öllu leyti í hlut gagnaðila. Að lokum byggir leyfisbeiðandi á því að dómur Landsréttar sé í andstöðu við kenningar fræðimanna og fjölda dómafordæma Hæstaréttar og hafi ekki að geyma fullnægjandi umfjöllun um fjárhagslega samstöðu aðila.

6. Að virtum gögnum málsins verður hvorki litið svo á að úrslit þess hafi verulegt almennt gildi né að það varði sérstaklega mikilvæga hagsmuni leyfisbeiðanda í skilningi 1. mgr. 176. gr. laga nr. 91/1991. Þá verður ekki séð að dómur Landsréttar sé bersýnilega rangur að formi eða efni, sbr. 4. málslið sömu málsgreinar. Beiðni um áfrýjunarleyfi er því hafnað.