Ákvörðun Hæstaréttar

1. Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. laga nr. 50/2016 um dómstóla standa að ákvörðun þessari hæstaréttardómararnir Ása Ólafsdóttir, Björg Thorarensen og Skúli Magnússon.

2. Með beiðni 23. apríl 2025 leitar Jakub Polkowski leyfis Hæstaréttar, á grundvelli 3. mgr. 167. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála, til að kæra úrskurð Landsréttar 9. apríl sama ár í máli nr. 198/2025: Jakub Polkowski gegn Sæstjörnunni ehf. Gagnaðili leggst gegn beiðninni.

3. Í þeim þætti málsins sem beiðnin lýtur að deila aðilar um kröfu gagnaðila um að leyfisbeiðanda verði gert að setja fram tryggingu fyrir greiðslu málskostnaðar fyrir héraðsdómi í máli sem hann höfðaði á hendur gagnaðila, íslenska ríkinu og Reykjanesbæ. Í málinu krefst leyfisbeiðandi greiðslu skaðabóta vegna nauðungarsölu sem fram fór á fasteign hans í Reykjanesbæ 6. september 2022 og var gagnaðili kaupandi að eigninni. Íslenska ríkið og Reykjanesbær hafa ekki krafist málskostnaðartryggingar úr hendi leyfisbeiðanda og láta ekki þennan þátt málsins til sín taka.

4. Með úrskurði Landsréttar var niðurstaða héraðsdóms staðfest um að fallast á kröfu gagnaðila. Vísað var til þess að leyfisbeiðandi neitaði ekki að fjárhagsstaða sín væri slæm. Hefði hann engin gögn lagt fram sem hnekktu þeim líkum sem árangurslaus fjárnám sem gerð hefðu verið hjá honum sýndu um ógjaldfærni hans. Var því fallist á að skilyrði b-liðar 1. mgr. 133. gr. laga nr. 91/1991 væru uppfyllt. Landsréttur tók fram að þrátt fyrir það væri á valdi dómstóla samkvæmt 2. mgr. greinarinnar að ákveða meðal annars hvort gera ætti leyfisbeiðanda að setja málskostnaðartryggingu, hver fjárhæð hennar ætti að vera, í hvaða formi og innan hvaða frests. Komst Landsréttur að þeirri niðurstöðu að sakarefni málsins væri ekki þannig vaxið að 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar stæði því í vegi að leyfisbeiðanda yrði gert að setja málskostnaðartryggingu. Ekki þótti tilefni til að hrófla við ákvörðun héraðsdóms um form hennar eða fjárhæð.

5. Leyfisbeiðandi byggir á því að úrskurður Landsréttar sé bersýnilega rangur. Þannig hafi niðurstaðan verið röng um hvernig skuli vega og meta grundvallarreglur um rétt til aðgangs að dómstólum og réttlátrar málsmeðferðar samkvæmt 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar við ákvörðun um hvort stefnanda máls verði gert að setja málskostnaðartryggingu. Ekki hafi farið fram raunverulegt mat á hagsmunum leyfisbeiðanda af málinu og dómafordæmi þar um túlkuð þröngt. Enn fremur þurfi Hæstiréttur að móta viðmið um hvenær málsókn teljist tilhæfulaus. Þá byggir leyfisbeiðandi á því að úrlausn málsins geti haft fordæmisgildi um skýringu á reglum um málskostnaðartryggingu í ljósi 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar og 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

6. Að virtum gögnum málsins verður ekki talið að úrlausn um kæruefnið varði mikilsverða almannahagsmuni, geti haft fordæmisgildi eða grundvallarþýðingu fyrir meðferð málsins þannig að fullnægt sé skilyrðum 2. málsliðar 3. mgr. 167. gr. laga nr. 91/1991. Þá eru ekki efni til að beita heimild 3. málsliðar sömu málsgreinar á grundvelli þess að úrskurður Landsréttar sé bersýnilega rangur að formi eða efni. Beiðni um kæruleyfi er því hafnað.