Málskotsbeiðni

Ákvörðun Hæstaréttar Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. laga nr. 50/2016 um dómstóla standa að ákvörðun þessari hæstaréttardómararnir Benedikt Bogason, Ása Ólafsdóttir og Sigurður Tómas Magnússon. Með beiðni 16. desember 2020 leitar Arctica Finance hf. eftir leyfi Hæstaréttar til að áfrýja dómi Landsréttar 4. desember sama ár í málinu nr. 239/2019: Arctica Finance hf. gegn Fjármálaeftirlitinu og íslenska ríkinu, á grundvelli 1. mgr. 176. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Gagnaðilar leggjast gegn beiðninni. Mál þetta lýtur að kröfu leyfisbeiðanda um að ákvörðun gagnaðilans Fjármálaeftirlitsins 20. september 2017 um álagningu stjórnvaldssektar á hendur leyfisbeiðanda verði ógilt. Með ákvörðuninni var talið að leyfisbeiðandi hefði brotið gegn 57. gr. a. laga nr. 161/2002 um fjármálafafyrirtæki með því að hafa greitt tilteknum starfsmönnum, sem jafnframt voru hluthafar, kaupauka í formi arðs af hlutum sínum í félaginu árin 2012 til og með 2017. Hlutafé leyfisbeiðanda var skipt í fjóra flokka, A-flokk að nafnverði 30 milljónir króna, B-flokk að nafnverði 70.000 krónur, C-flokk að nafnverði 30.000 krónur og D-flokk að nafnverði 100.000 krónur. Starfsmenn voru eigendur að öllum hlutum í B, C og D-flokki og átti hver þeirra 10.000 hluti sem þeir greiddu fyrir nafnverð. Í þeim flokkum var greiddur út arður sem tók mið af hagnaði tiltekinna deilda leyfisbeiðanda samkvæmt nánari reglum félagsins. Með lögum nr. 75/2010 var meðal annars gerð sú breyting á lögum nr. 161/2002 að lögfest var ákvæði í 57. gr. a. um kaupaukakerfi og bráðabirgðaákvæði III um hámarksgreiðslur til framkvæmdastjóra og lykilstarfsmanna. Í framhaldi af því sendi gagnaðilinn Fjármálaeftirlitið bréf 5. október 2011 til leyfisbeiðanda og óskaði eftir upplýsingum um hvort hann væri með slíkt kaupaukakerfi. Einnig var tekið fram að ætlaði leyfisbeiðandi sér ekki að greiða út kaupauka á árinu bæri að senda staðfestingu þess efnis. Leyfisbeiðandi svaraði bréfinu 31. október 2011 og færði rök fyrir því að fyrirkomulag arðgreiðslna í flokkum B, C og D teldist ekki til kaupaukakerfis. Eftir frekari bréfaskipti sendi leyfisbeiðandi árlega bréf á árunum 2011 til 2014 til gagnaðilans Fjármálaeftirlitsins þar sem fram kom að félagið hefði ekki í hyggju „að greiða út kaupauka, í skilningi framangreindra reglna“. Gagnaðilinn Fjármálaeftirlitið tók framangreinda ákvörðun um stjórnvaldssekt 20. september 2017 og taldi ýmislegt valda því að rétt væri að líta á arðgreiðslurnar sem kaupauka í skilningi 57. gr. a laga nr. 161/2002. Til stuðnings því var meðal annars vísað til þess að engir aðrir en starfsmenn félagsins hefðu fengið að kaupa bréf í umræddum flokkum og þeir starfsmenn eingöngu fengið að kaupa í þeim hlutabréfaflokki sem tengdur hefði verið afkomu þeirrar deildar sem þeir störfuðu í. Þá hefði verið verulegur munur á fjárfestingu starfsmanna og þeirri hagnaðarvon sem þeir gátu gert til hlutabréfanna væri horft til arðgreiðslna síðustu ára. Einnig þyrftu starfsmenn að sæta innlausn bréfa sinna við starfslok hjá félaginu. Í héraðsdómi, sem Landsréttur staðfesti með skírskotun til forsendna hans, kom fram að ekki yrði ráðið af gögnum málsins að gagnaðilinn Fjármáleftirlitið hefði tekið efnislega afstöðu til þeirra sjónarmiða sem fram komu í bréfum leyfisbeiðanda á þá leið að umrætt fyrirkomulag við greiðslu arðs gæti aldrei talist kaupauki eða að slík skylda hefði hvílt á eftirlitinu við þær aðstæður sem voru fyrir hendi. Því hefði leyfisbeiðandi ekki getað haft réttmætar væntingar um að í aðgerðarleysi gagnaðilans Fjármálaeftirlitsins hefði falist stjórnvaldsákvörðun eða ígildi slíkrar ákvörðunar. Þvert á móti hefði leyfisbeiðandi átt að þekkja til hlítar þær reglur sem lágu til grundvallar starfsleyfi hans og borið sjálfur ábyrgð á því að starfsemin væri í samræmi við gildandi lög á hverjum tíma. Þá var talið að virtum samþykktum leyfisbeiðanda og öðru sem fram hefði komið í málinu að ekki færi á milli mála að téðir hlutir hefðu í reynd verið tengdir starfi starfsmanna leyfisbeiðanda og jafnframt hefðu arðgreiðslur til þeirra verið háðar afkomu þeirrar deildar sem þeir störfuðu hjá og þar af leiðandi árangri starfa þeirra. Aftur á móti var talið að reglur gagnaðilans Fjármálaeftirlitsins um kaupaukakerfi fjármálafyrirtækja nr. 700/2011 hefðu ekki öðlast fullnægjandi lagastoð og orðið gild refsiheimild fyrr en með gildistöku laga nr. 57/2015 sem breyttu 57. gr. a. laga nr. 161/2002 og hefði því ekki verið hægt að beita þeim um kaupaukagreiðslur árin 2012 til 2015 með afturvirkum hætti, sbr. 1. mgr. 69. gr. stjórnarskrárinnar. Héraðsdómur komst að þeirri niðurstöðu að stjórnvaldssekt leyfisbeiðanda samkvæmt fyrrnefndri ákvörðun gagnaðilans Fjármálaeftirlitsins yrði lækkuð úr 72 milljónum króna í 24 milljónir króna en að öðru leyti var kröfu leyfisbeiðanda um ógildingu ákvörðunarinnar hafnað. Leyfisbeiðandi byggir á því að úrslit málsins hafi verulegt almennt gildi þar sem það fjalli um skýrleika refsiheimilda og hvaða kröfur beri að gera til stjórnvalds þegar það tekur íþyngjandi ákvarðanir um beitingu refsikenndra viðurlaga. Þá snúist málið um meginreglu stjórnsýsluréttar um réttmætar væntingar aðila. Enn fremur telur leyfisbeiðandi að úrslit þess varði sérstaklega mikilvæga hagsmuni sína en um sé að ræða stjórnvaldssekt sem hafi ekki aðeins miklar fjárhagslegar afleiðingar fyrir sig heldur hafi jafnframt valdið honum álitshnekki. Einnig telur leyfisbeiðandi að málið hafi verulegt fordæmisgildi um túlkun á 57. gr. a. laga nr. 161/2002 og reglum nr. 388/2016 um kaupaukakerfi þar sem Hæstiréttur hafi ekki áður fjallað um túlkun eða beitingu þeirra reglna. Auk þess telur leyfisbeiðandi að dómur Landsréttar sé bersýnilega rangur að efni til. Þá telur hann að ekki sé fyrir hendi traustur grundvöllur fyrir því að sekta sig fyrir að greiða arð til hluthafa í samræmi við ákvæði samþykkta sinna. Loks hafi stjórnvöldum borið að túlka vafa leyfisbeiðanda í hag. Að virtum gögnum málsins er hvorki unnt að líta svo á að úrslit þess hafi verulegt almennt gildi né að það varði mikilvæga hagsmuni leyfisbeiðanda í skilningi 1. mgr. 176. gr. laga nr. 91/1991. Þá verður ekki séð að dómur Landsréttar sé bersýnilega rangur að efni til, sbr. 4. málslið sömu greinar. Beiðninni er því hafnað.